Ekonomi Hakkında Bilinmesi Gereken 12 Kavram

Ekonomi, gündelik hayatımızın her alanını etkiler. Yaptığımız alışveriş, satın alınan her türlü ürün ve hisse senetlerine kadar tüm alanlarda ekonomi işin içerisindedir. Bu nedenle ekonomi hakkında temel bilgileri bilmek hemen her vatandaşın görevidir. Tabi ki birçok insanın formal bir ekonomi eğitimi almaya vakti ve şansı yok. Bu nedenle sizlerle ekonomi ile alakalı 12 temel kavramı paylaşmak istedir.

Mikroekonomi ve Makroekonomi

Makroekonomi, ekonomiyi bir bütün olarak ele alır. Makroekonomide toplam sayılar ve bütün ülkeden gelen data odak noktasıdır. Bu yüzden makroekonomi geniş bir perspektif sunar. Mikroekonomi ise küçük çaplı ekonomik birimleri araştırır. Bireyleri inceleyerek onların karar verme vakitlerine yakından bakar. Her ne kadar bu iki disiplin çok değişik alanlara odaklansa da birbirleriyle iç içedirler.

Fırsat Maliyeti

İnsanlar sık sık değiş tokuş halindedir. Eldeki kaynağın sınırlı olması amacıyla birtakım konularda seçim yapmaları gerekir. Bu yüzden istedikleri her şeyi alamazlar; birtakım şeyleri başkalarına tercih etmeleri gerekir. Fırsat maliyeti ise kısaca bu vakitte vazgeçilmiş başka en iyi alternatiflerin değerini niteler.

Arz ve Talep

Bir malın ya da hizmetin fiyatı onun arz-talep dengesi ile belirlenir. Birçok halde, başka her şey aynı kalabilmek şartıyla talepte olan artış, fiyatta da artışa amacıyla olur. Aynı şekilde arzda olan artış ise fiyatların düşmesine yol açar. Uzun vadede ise pazarının arz ve talebin eşitlendiği bir denge kurması beklenir.

Mukayeseli Üstünlük

Eğer pazardaki bir aktör bir malı ya da hizmeti rakiplerinden daha az fırsat maliyeti ile sağlayabiliyorsa bu aktörün mukayeseli avantajı var demektir. Mukayeseli avantaj söz konusu olduğunda bir malı ya da hizmeti başkalarından daha etkili şekilde yapan bütün pazar aktörleri ortaklık ve birbirleriyle ticaret ile bu avantajlarından her bireyin yararlanmasını sağlayabilirler.

Azalan Marjinal Fayda

Birçok halde insanların belirli bir ürünü ya da hizmeti alabilmekten duydukları mutluluk, o ürünün arzı arttıkça azalır. Bir noktadan sonra bir ürünün marjinal yararı negatif değerlere dahi düşebilir, örnek olarak tamamiyle olumsuz olabilir. Marjinal yarar şirketlerin ürünleri amacıyla fiyat belirlemede sık kullandıkları bir konsepttir.

Ekonomik Büyüme ve GSYİH

Ekonomik büyüme insanların hayat standartlarını sık sık yükseltme arzularını tatmin etmek amacıyla, gelirin yeniden dağılımı amacıyla ve yeni teknolojiler keşfetmek amacıyla gereklidir. Ekonomik büyüme, belirli bir vakit zarfı ortamında bir ekonomide imal edilen bütün ürünlerin ve hizmetlerin toplamı olan gayri safi yurt içi hasıla (kısaca GSYİH) ile belirlenir.

Dışsallıklar

Dışsallıklar, alakalı olmayan üçüncü bir partinin ekonomik aktivitelerinin pozitif ya da negatif sonuçlarıdır. Üretim ya da harcama olarak iki uçta artıp azalabilirler. Dışsallıklar çoğu halde sadece sıkı regülasyonlar yolu ile dışsallıkları içselleştirme ile çözülebilecek pazar çöküşleri doğururlar.

Faiz Oranları

Bir banka birine kredi verilen vakit karşılığında faizli ödeme bekler. Böylece paranın geri ödenmemesi tehlikesini ve fırsat maliyetlerini telafi etmeyi amaçlar. Faiz oranları bir bireyin ya da bir kurumun kredi alabilmek amacıyla ne kadar faiz ödemesi gerekliliğini bildiren değerdir. Bu yüzden faiz oranları para ticaretinde mühim rol oynar.

Mali Politikalar

Bir hükümetin ülke ekonomisini etkileyip denetim altında tutmasının bir yolu harcamaları ve vergi oranlarını düzenlemektir. Mali politikalar denen kavram ortamında bir hükümet ya harcamayı artırıp vergileri azaltarak ekonomiyi canlandırır ya da harcamaları azaltıp vergileri artırarak ekonomiyi yavaşlatır. Mali politikalar ekonomik dalgalanmaları (patlamaları ve sönmeleri) düzeltmek amacıyla kullanılabilir.

Enflasyon ve Deflasyon

Birçok ekonomi orta civarda bir enflasyonu sık sık yaşar. Kısaca enflasyon şu demektir; fiyatlar artarken insanların satın alma kuvveti azalır. Deflasyon ise daha az görülen bir haldir ve fiyatlar ucuzlarken satın alma kuvvetinin yükselmesi olarak ifade edilir.

Para Politikaları

Merkez bankaları ya da para kurulları, paranın arzını düzenleyerek ekonomiyi etkileyebilirler. Bunu da devlet tahvillerinin alım-satımını yaparak ya da faiz oranlarını ayarlayarak yaparlar. Genişlemeci bir para politikası ekonomik aktiviteyi ve büyümeyi sağlarken daraltıcı bir para politikası ise tam tersini yapar.

Konjonktör Dalgalanmaları

Ekonomiler, ekonomik aktivitesinin bir azalıp bir arttığı periyotları derli toplu olarak yaşarlar. Konjonktür dalgaları ekonomik patlama ile başlar, gerileme ile devam eder. Gerilemenin dip noktası görüldükten sonra ekonomi, tepe noktasına doğru yine genişlemeye başlar ve böylelikle yeni bir konjonktür dalgası da başlamış olur.