Besin zehirlenmesi Yiyecek ve iceceklerin saklanmas, hazrlanma ve sunulma asamalarnda uygun saglk kosullarnn olmamas, besin zehirlenmelerinin onemli bir sorun haline gelmesine yol acyor. Sut ve sut urunleri, kremal yiyecekler, tavuk mamulleri, mayonezli, yumurtal yiyecekler, pisirilip uygun kosullarda saklanmayan etler, deniz urunleri, bozulma riski en yuksek gdalar arasnda yer alyor. Akdeniz diyetinin vazgecilmez unsurlar olan meyve ve sebze agrlkl beslenmenin en saglkl beslenme bicimi oldugunda uzmanlar birlesiyorlar. Fakat Turkiye'de sebze ve meyve acsndan bolluk ve cesitlilige ragmen besinlerin saklanmas, pisirilmesi de buyuk onem tasyor. Besinlerin hazrlanmas srasnda temizlik kurallarna gereken ozenin gosterilmemesi, besin zehirlenmelerine yol acabiliyor. Besin zehirlenmeleri kontamine yiyecek ve iceceklerle olusuyor. Besinler ve icecekler infeksiyona yol acan mikroorganizmalarla veya toksit maddelerle bulastklarnda zehirlenmeye neden oluyorlar. Bunlarn yan sra nadiren yenilmemesi gereken bir bitki veya hayvann yenmesi de besin zehirlenmesi tablosunu ortaya ckarabiliyor. Besin zehirlenmeleri az gelismis ulkelerde daha sk gozleniyor. Bunda yetersiz cevre kosullar, toplumun dusuk egitim duzeyi de onemli rol oynuyor. "Gelismis ulkelerde de besin zehirlenmesi goruluyor. Bunda ise artan yasl nufus, bagsklg basklanms hasta saysndaki yukselis, cok buyuk olceklere varan besi hayvanclg ve tavukculuk nedeniyle potansiyel rezervuarlarn artmas etkili oluyor. Ev dsnda daha cok yemek yenmesi de zehirlenmelere neden olan faktorler arasnda yer alyor" diye konusuyor. Yiyecek ve iceceklerin saklanmas, hazrlanmas ve sunulmas asamalarnda uygun saglk kosullarnn olmamasnn besin zehirlenmelerinin onemli bir sorun haline gelmesine yol acmaktadr. Ayrca; "Kisisel hijyene dikkat edilmemesi, sularn kirli olmas, lagm sularnn uygun sekilde izolasyonunun yaplmamas, dezenfeksiyonun yetersiz olmas, tasyclarn tedavi edilmemesi, besin zehirlenmelerine neden oluyor. Besin zehirlenmelerinin belirtileri tabloya yol acan bakterinin ozelligine gore degisiyor. Ancak pek cogunda, bulant, kusma, ates, karn agrs, kanl-mukuslu olabilen ishal, ozellikle kolera gibi siddetli ishal ile seyreden tablolarda su kayb belirtileri ile olusuyor. Sut ve sut urunleri, kremal yiyecekleri, tavuk mamulleri diger kumes hayvanlarnn etleri ile hazrlanan yiyecekler, mayonezli, yumurtal yiyecekler, pisirilip uygun kosullarda saklanmayan etler, deniz urunleri, bozulma riski yuksek yiyeceklerdir." Neler yaplmal? Besinlerin henuz cig oldugu donemde hijyen kurallarna sk bir bicimde uyulmas enfeksiyon onlenmesinde alnacak en etkili onlem olarak kabul ediliyor. Bunlarn yansra canl hayvanlarn hastalklardan korunmas, hasta ya da tasyc hayvanlarn yok edilmesi, insanlar icin toksik duzeylere ulasabilen ilaclarn hayvanlara verilmemesi, kesim islemlerinin yapldg yerlerin de temiz olmas gerekiyor. Uygun besinlerin tam bir pastorizasyondan gecirilmesini oneriyor. Pismis besinlerin yeteri kadar soguk olan dolaplarda saklanmadan tekrar tekrar stlarak yenmesinin de, kalabalk kitlelerin besin zehirlenmesindeki en onemli neden oldugunu vurgulayan Dr. Kutbay, "Salmonellesis kaynag olabilen yumurtalar, 3 hafta icinde tuketilmeli, sats yerlerinde 20 derecede, evlerde 8 derecenin altnda saklanmaldr. 10 dakika sureyle besin maddelerinin kaynatlmas, (50-55 derece) parazitleri ve bakteriyel patojenlerin cogunu oldurur" diye konusuyor. Tedavi nasl yaplyor? Besin zehirlenmelerinin tedavisinde sv ve elektrolit kayplarnn yerine konmas temel prensip olarak kabul ediliyor. Agzdan dehidratasyon tedavisi ile kaybedilen svnn yerine konulmaya calslmaktadr."Sayet bulant, kusma, siddetli ise sv kayb bulgular mevcut ise parenteral sv tedavi uygulanr. Ishal tablosunda agzdan beslenme kesilmemelidir. Spazmotik ilaclarn ishal tedavisinde yeri yoktur. Ozellikle invaziv bakterilerin neden oldugu tablolarda barsak hareketlerini azaltarak infeksiyonun yaylmasna yol acabilir. Klinik bulgular ile dusunulen bakteriyel enfeksiyona uygun antibiyotik tedavisine baslanr. Baslangcta yaplan dsk kulturleri ile tabloya yol acan bakteri tansnn konulmas mumkun olabilir. Her besin zehirlenmesinde antibiyotik etkili degildir. Besin zehirlenmelerin seyri iyi bir destekleyici tedavi ve uygun antibiyotiklerle oldukca iyidir ve genellikle komplikasyona yol acmazlar." Bakteri turu Kulucka suresi Belirtileri Bulastg besinler Stafilacocous aureus 2-4 saat kusma, karn agrs, ishal, dondurma, krema, mayonez, patates salatas Basillus Cereus 1-6 saat karn agrs ve kusma tahldan yaplan yemekler pilav ve sut urunleri Clostridrum perfingens Tip A 8-14 saat kramp seklinde karn agrs, ishal, pisirilip saklanms etler nadir olarak ates ve kusma Vibrio parahaemolyticms 12-24 saat ishal ve karn agrs deniz urunleri Compylobacter feyuni 1-7 gun ates, asr gaz, ishal, karn agrs sut, dondurma ve kontamine besinler Versinia enterosolitica 1-7 gun ates, kanl ishal, karn agrs sut, dondurma ve kontamine sular Salmonella infeksiyonlar 6-48 saat karn agrs, ates ve ishal sut, sut urunleri ve yumurta Shigella turleri 24-72 saat karn agrs, ates, kanl mukuslu ishal kontamine su ve besinler E. Coli tipleri tiplerine gore siddetli ishal karn agrs, kontamine su ve yiyecekler kulucka suresi degisir ates, bazen kanl ishal,Kolera 24-72 saat siddetli ishal ve dehitratasyon kontamine su ve besinler Clostridum batinilum 12-72 saat gorme bozuklugu, yutma guclugu, ev konserveleri.